Chùa Thầy Quốc Oai: Một trong “Tứ đại danh thắng” của xứ Đoài

Chùa Thầy, ngôi cổ tự hơn nghìn năm tuổi, nằm dưới chân núi Sài Sơn thuộc huyện Quốc Oai, từ lâu đã được mệnh danh là một trong “Tứ đại danh thắng” nổi tiếng của xứ Đoài. Không chỉ thu hút bởi vẻ đẹp trầm mặc, Chùa Thầy còn gắn liền với tên tuổi Thiền sư Từ Đạo Hạnh và nghệ thuật múa rối nước truyền thống. Trong không gian yên bình, thanh tịnh, du khách sẽ được chiêm ngưỡng kiến trúc cổ, hồ nước tĩnh lặng và những cây cầu đá uốn cong như nét vẽ, tạo nên một khung cảnh nên thơ hiếm thấy.

Chùa Thầy Quốc Oai là một trong “Tứ đại danh thắng” của xứ Đoài (Nguồn: Internet).

1. Chùa Thầy Quốc Oai ở đâu? Hướng dẫn di chuyển đến chùa

Chùa Thầy nằm ở xã Sài Sơn, huyện Quốc Oai, cách trung tâm Hà Nội khoảng 20–25 km. Với vị trí không quá xa thủ đô, nơi đây là điểm đến tâm linh và du lịch cuối tuần lý tưởng. Chùa tọa lạc dưới chân núi Sài Sơn, nổi bật với không gian thanh tịnh, phong cảnh hữu tình cùng quần thể kiến trúc cổ kính gắn liền với Thiền sư Từ Đạo Hạnh.

Chùa Thầy nổi bật với phong cảnh hữu tình (Nguồn: Internet).

Việc di chuyển đến chùa khá thuận tiện, tùy vào nhu cầu và phương tiện cá nhân của bạn.

1 - Phương tiện cá nhân: Đi theo Đại lộ Thăng Long, qua cầu vượt Sài Sơn rồi rẽ phải theo biển chỉ dẫn khoảng 2 - 3 km là đến chùa. Bạn gửi xe tại bãi ngay gần khu vực di tích.

Lưu ý: Xe máy không được đi vào làn chính của cao tốc Đại lộ Thăng Long mà phải chạy ở đường gom nằm hai bên tuyến.

2 - Xe buýt: Một số tuyến có thể tham khảo bao gồm: CNG01 (Mỹ Đình – Sơn Tây), tuyến 157 (Mỹ Đình – Sơn Tây) và tuyến 73 (Mỹ Đình – Chùa Thầy). Trong đó, CNG01 và 157 có điểm dừng gần chùa hoặc ngay tại UBND xã Sài Sơn, từ đó có thể đi bộ vào khu di tích khá thuận tiện.

Lưu ý: Để đảm bảo thông tin chính xác và cập nhật nhất, bạn nên sử dụng các ứng dụng tra cứu xe buýt theo thời gian thực như Moovit hoặc truy cập trang web chính thức của Hanoibus trước khi xuất phát.

3 - Taxi hoặc xe công nghệ: Phù hợp với nhóm nhỏ hoặc gia đình, giá cả linh hoạt, có thể đón tận nơi và di chuyển nhanh chóng đến chùa. Bạn có thể sử dụng dịch vụ của các hãng taxi/xe ôm công nghệ nổi tiếng như Grab, Be, Xanh SM, v.v

2. Khám phá lịch sử chùa Thầy và giai thoại bất hủ về Thiền sư Từ Đạo Hạnh

Chùa Thầy được xây dựng từ thời nhà Đinh (thế kỷ X), ban đầu chỉ là một am nhỏ có tên Hương Hải, tọa lạc dưới chân núi Phật Tích, sau này gọi là núi Thầy. Đến triều vua Lý Nhân Tông (1072 - 1128), chùa mới được mở rộng, xây dựng quy mô lớn và trở thành một trung tâm Phật giáo quan trọng, gắn liền với cuộc đời và sự nghiệp của Thiền sư Từ Đạo Hạnh.

Ngài là một nhân vật đặc biệt trong lịch sử, không chỉ là nhà tu hành, mà còn là thầy thuốc, nghệ sĩ múa rối nước và một hiện tượng văn hóa tâm linh. Giai thoại nổi tiếng về việc ngài "trút xác" để đầu thai thành vua Lý Thần Tông càng làm sâu sắc thêm hình ảnh "vừa là Thánh, vừa là Phật, vừa là Vua" trong lòng dân gian.

Nhờ những câu chuyện kỳ bí ấy, Thiền sư được tôn vinh là một trong “Tứ Bất Tử” trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Trải qua hàng thế kỷ, chùa Thầy vẫn được tu sửa, mở rộng và giữ nguyên giá trị lịch sử. Quần thể di tích gồm chùa Cao, chùa Dưới, hồ Long Trì, hai cầu gỗ Nhật Tiên - Nguyệt Tiên, cùng khung cảnh sơn thủy hữu tình khiến nơi đây trở thành điểm đến tâm linh độc đáo và giàu bản sắc văn hóa.

Tượng Thiền sư Từ Đạo Hạnh (Nguồn: Internet).

3. Một số trải nghiệm tại chùa Thầy Quốc Oai

3.1. Dạo quanh khám phá khuôn viên quần thể kiến trúc của chùa

1 - Bố cục phong thủy "Tọa sơn hướng thủy" và thế đất "Rồng ngậm ngọc"

Chùa Thầy được xây dựng theo thế đất phong thủy hiếm có, gọi là "tọa sơn hướng thủy". Ngôi chùa tựa lưng vững chãi vào núi Sài Sơn phía sau, phía trước là hồ Long Trì rộng lớn tạo thế nhìn ra nước. Đây là sự kết hợp hài hòa giữa núi và nước, mang lại sự cân bằng giữa tĩnh và động, âm và dương trong quan niệm Á Đông.

Toàn cảnh chùa Thầy từ trên cao (Nguồn: Internet).

Đặc biệt, tổng thể kiến trúc chùa được ví như hình ảnh con rồng đang ngậm ngọc. Khu chùa chính là đầu rồng, hồ nước phía trước là miệng rồng mở ra. Hai cây cầu Nhật Tiên và Nguyệt Tiên nối từ chùa ra hồ được xem như râu rồng uốn lượn.

Nổi bật ở giữa hồ là Thủy đình. Đây là công trình thủy tạ độc đáo, được ví như viên ngọc tỏa sáng trong miệng rồng. Hình ảnh ẩn dụ này không chỉ thể hiện sự sáng tạo của người xưa mà còn tạo nên bản sắc riêng có cho Chùa Thầy.

Cầu Nhật Tiên và Nguyệt Tiên (Nguồn: Internet).

2 - Trục tâm linh chùa Cả: 3 tòa điện chính nối liền

Trái tim của quần thể di tích là khu Chùa Cả, gồm ba tòa nhà chính được bố trí song song theo hình chữ “Tam” (三), kết nối với nhau bằng một hành lang mái che gọi là nhà cầu, hay còn gọi là ống muống. Bố cục này tạo nên thế “hạ công thượng nhất” rất đặc biệt trong kiến trúc chùa Việt. Cách sắp xếp này phản ánh nguyên tắc thờ tự truyền thống “tiền Phật, hậu Thánh”, vừa mang giá trị kiến trúc vừa thể hiện chiều sâu văn hóa tín ngưỡng của người Việt.

Ba tòa nhà chính được bố trí song song theo hình chữ “Tam” (三) (Nguồn: Internet).

Chùa Hạ (Tiền Đường): Đây là tòa nhà đầu tiên trong quần thể, được xây dựng trên nền cao so với sân chùa. Công trình có chiều dài 20m, cao 5,2m và rộng 5m. Kiến trúc đậm dấu ấn thế kỷ XVII, với hệ vì nóc kiểu "giá chiêng kẻ suốt", mái ngói mũi hài và bốn góc đao uốn cong mềm mại. Bên trong chùa có tượng Đức Ông và một bức bình phong chạm khắc cảnh địa ngục mang ý nghĩa giáo hóa sâu sắc.

Chùa Hạ (Tiền Đường) (Nguồn: Internet).

Nhà Cầu (Ống Muống): Là hành lang có mái che, chiều dài 4,1m, rộng 4,5m, nối liền Chùa Hạ và Chùa Trung. Đây là phần ngang trong bố cục hình chữ Công, giúp liên kết ba tòa nhà tạo thành một trục kiến trúc liền mạch.

Chùa Trung (Thượng Điện/Điện Phật): Đây là tòa nhà ở vị trí trung tâm, nơi đặt bàn thờ Tam Bảo và diễn ra các nghi lễ Phật giáo chính. Không gian thờ cúng được bài trí trang nghiêm. Nổi bật nhất là hai pho tượng Hộ Pháp Khuyến Thiện và Trừng Ác, mỗi pho cao gần 4 mét.

Chùa Thượng (Điện Thánh): Nơi đây không thờ Phật mà dành riêng để tôn vinh Thiền sư Từ Đạo Hạnh. Trung tâm điện thờ đặt ba pho tượng thể hiện ba kiếp sống của ngài, bao gồm hình ảnh một nhà sư mặc áo cà sa, một vị vua trong trang phục hoàng gia và một đạo sĩ trong tư thế nhập định. Ba pho tượng được đặt trong một khám gỗ chạm trổ, sơn son thếp vàng tinh xảo. Ngoài ra còn có tượng cha mẹ Thiền sư cùng bộ tượng Di Đà Tam Tôn được thờ tại không gian này.

Điện Thánh là nơi thờ thiền sư Từ Đạo Hạnh (Nguồn: Internet).

3 - Những tuyệt tác kiến trúc phụ trợ quanh hồ Long Trì

• Thủy Đình: Nhà thủy tạ nhỏ giữa hồ, xây từ thời Hậu Lê, có kiến trúc hai tầng tám mái. Đây là sân khấu múa rối nước cổ nhất Việt Nam, gắn với Thiền sư Từ Đạo Hạnh.
• Nhật Tiên Kiều và Nguyệt Tiên Kiều: Hai cầu đá có mái che được xây vào thế kỷ XVII, một nối ra đền Tam Phủ, một dẫn lên núi Sài Sơn. Cầu uốn cong mềm mại, làm nổi bật cảnh quan hồ.
• Đền Tam Phủ: Nằm trên đảo nhỏ giữa hồ, xây bằng đá ong từ thời Nguyễn. Đền thờ tín ngưỡng Tam Phủ, góp phần làm phong phú thêm không gian tín ngưỡng tại khu di tích Chùa Thầy.

Đền thờ Tam Phủ (Nguồn: Internet).

3.2. Khấn bái và tham quan nội thất bên trong

Nghi lễ khấn bái thường bắt đầu tại Chùa Hạ, nơi dâng hương kính lễ Thiền sư Từ Đạo Hạnh. Tiến vào Chùa Trung, bạn sẽ choáng ngợp trước tượng Tam Bảo và hai pho Hộ Pháp uy nghi cao gần bốn mét. Điểm dừng cuối cùng là Chùa Thượng, nơi đặt ba pho tượng tái hiện ba kiếp của Thiền sư trong khám gỗ chạm khắc tinh xảo.

Mỗi gian điện không chỉ là nơi hành lễ, chiêm bái mà còn là điểm nhấn nghệ thuật thể hiện tinh thần Phật giáo Việt.

Du khách như lạc vào thế giới linh thiêng cổ kính (Nguồn: Internet).

3.3. Tham gia lễ hội chùa Thầy vào mùng 5 - mùng 7 tháng 3 Âm lịch

Vào mùa lễ hội, Chùa Thầy thu hút đông đảo du khách đến dâng hương, trẩy hội và cầu bình an. Mở đầu là nghi lễ cúng Phật và chạy đàn, một nghi thức trang nghiêm kết hợp tụng kinh cùng tiếng trống, chuông và các nhạc cụ dân tộc. Đây là khoảnh khắc linh thiêng khiến ai tham dự cũng cảm thấy lắng lòng.

Ngoài lễ nghi truyền thống, du khách còn được thưởng thức múa rối nước ngay tại Thủy Đình, với các tích trò dân gian như Tấm Cám, Thạch Sanh hay cảnh sinh hoạt đồng quê được tái hiện sinh động, gần gũi.

Lễ hội chùa Thầy tổ chức vào tháng 3 âm lịch (Nguồn: Internet).

4. Lưu ý khi đi tham quan chùa Thầy

1 - Thời gian nên đi: Tháng 3 âm lịch là thời điểm diễn ra lễ hội lớn nhất tại chùa, không khí nhộn nhịp, cảnh quan rực rỡ với hoa gạo nở đỏ quanh sân chùa. Nếu muốn tránh đông đúc, bạn có thể đi vào mùa thu khi thời tiết mát mẻ, cảnh vật yên bình và dễ dàng leo núi.

2 - Trang phục, tác phong: Bạn nên mặc đồ kín đáo, thoải mái và phù hợp với không gian chùa chiền. Trong suốt chuyến tham quan, cần giữ thái độ tôn nghiêm, không gây ồn ào, không sờ tượng hay bẻ hoa, và chú ý giữ vệ sinh chung.

3 - Thưởng thức đặc sản Quốc Oai như:

• Miến làng So
• Chè lam Sài Sơn
• Rau muống tiến vua
• Cá rô đồng om dưa
• Bánh tẻ Phú Nhi

Chùa Thầy là điểm đến lý tưởng cho những ai muốn chiêm bái, thư giãn và khám phá giá trị văn hóa truyền thống. Nếu có dịp ghé Hà Nội, đừng quên sử dụng dịch vụ của Vietnam Airlines và dừng chân tại ngôi chùa cổ này để cảm nhận vẻ đẹp thanh bình cùng kiến trúc đặc sắc giữa vùng đất xứ Đoài.