Tháp Bánh Ít: Biểu tượng văn hóa và lịch sử đặc sắc của đất võ Bình Định

Tháp Bánh Ít là một trong những di tích lịch sử nổi bật của vùng đất Bình Định. Nơi đây không chỉ thu hút du khách bởi kiến trúc độc đáo, hoài cổ mà còn bởi những câu chuyện huyền bí đằng sau từng viên gạch, từng bức phù điêu. Cùng Vietnam Airlines khám phá vẻ đẹp của tháp Bánh Ít qua bài viết này để hiểu rõ hơn những giá trị văn hóa đặc sắc mà di sản này mang lại.

1. Tổng quan về tháp Bánh Ít

1.1. Địa chỉ, giờ mở cửa, giá vé

• Địa chỉ: Thôn Đại Lộc, xã Phước Hiệp, huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định
• Giờ mở cửa: 07:00 – 18:00 hằng ngày
• Giá vé tham quan: 15.000 VND/người lớn, 7.500 VND/trẻ em, miễn phí cho trẻ em dưới 6 tuổi

Quần thể tháp Bánh Ít cách trung tâm thành phố Quy Nhơn khoảng 20km về phía Tây Bắc, nằm trên một ngọn đồi thoai thoải với tầm nhìn bao quát vùng đồng bằng và dòng sông Kôn thơ mộng.

1.2. Nguồn gốc tên gọi

Khu di tích có tên gọi “tháp Bánh Ít” bởi nhìn từ xa, cụm tháp nổi bật giữa nền trời xanh tựa như những chiếc bánh ít lá gai - một đặc sản nổi tiếng của Bình Định. Cách đặt tên dân giã, mang đậm nét đặc trưng văn hóa địa phương này vừa gần gũi, vừa thể hiện tình cảm gắn bó của người dân nơi đây đối với công trình cổ kính này.

1.3. Lịch sử hình thành

Tháp Bánh Ít được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ XI đến đầu thế kỷ XII, dưới thời vương quốc Chăm Pa hưng thịnh. Đây là thời kỳ kiến trúc Chăm đạt đến đỉnh cao, thể hiện rõ qua các họa tiết, kết cấu và kỹ thuật xây dựng.

Theo nhiều tài liệu khảo cổ, cụm tháp này được xây dựng để thờ các vị thần Hindu giáo, phổ biến nhất là thần Shiva – vị thần tối cao trong tín ngưỡng Chăm Pa cổ. Trải qua hàng trăm năm, mặc dù bị bào mòn bởi chiến tranh và thời gian nhưng tháp Bánh Ít vẫn lưu giữ được nhiều giá trị lịch sử - văn hóa quý báu.

1.4. Giá trị lịch sử, văn hóa

Không chỉ đơn thuần là một công trình kiến trúc, tháp Bánh Ít còn là chứng tích sống động phản ánh đời sống văn hóa, tín ngưỡng, thể hiện kỹ thuật xây dựng và nghệ thuật điêu khắc của người Chăm cổ. Tháp Bánh Ít là nơi hội tụ của lịch sử - tôn giáo - nghệ thuật, góp phần hình thành nên bản sắc văn hóa khu vực miền Trung.

Vào năm 1982, tháp Bánh Ít đã được xếp hạng là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia đồng thời trở thành một trong những điểm đến không thể thiếu cho những ai yêu thích tìm hiểu lịch sử, khám phá di sản văn hóa Chăm Pa.

Mỗi khu tháp có kiến trúc riêng nhưng về tổng thể rất hài hòa với khung cảnh xung quanh (Nguồn: Internet)

2. 3+ Điều thú vị chờ đón du khách khi tham quan tháp Bánh Ít

2.1. Khám phá kiến trúc Chăm Pa độc đáo

Kiến trúc tinh xảo của tháp Bánh Ít là minh chứng cho kỹ thuật xây dựng bền vững, trình độ nghệ thuật đỉnh cao của người Chăm xưa. Quần thể tháp gồm bốn công trình chính với các hình thái, chức năng, sắc thái riêng:

Tháp Cổng (Gopura)

Đây là công trình đầu tiên du khách bắt gặp khi đến khu di tích. Gopura nằm ở phía Đông, chiều cao 13m, xây dựng trên bình đồ hình vuông, mỗi cạnh dài 7m. Tháp cổng đóng vai trò như cánh cổng dẫn vào thế giới tâm linh linh thiêng với 2 cửa thông nhau theo hướng Đông – Tây và nằm cùng trục thẳng với cửa tháp chính trên đỉnh đồi.

Khu vực vòm cửa chính giống hình mũi lao với nhiều lớp liên tiếp vút lên cao, hai mặt còn lại là cửa có kích thước và phần vòm mô phỏng giống cửa thật. Diềm mái tháp hơi nhô ra, trang trí đơn giản nhưng khỏe khoắn. Quanh chân đế tháp được trang trí bằng những cột trụ kép tạc hình cánh hoa kép cách điệu.

Tháp Bia (Posah)

Tháp Bia là công trình nhỏ nhất trong quần thể, nằm cách tháp Cổng 22m về hướng Nam. Tháp có chiều cao hơn 10m với 4 mặt đều trổ cửa theo 4 hướng Đông, Tây, Nam, Bắc.

Tháp Bia đóng vai trò là nơi lưu giữa những văn bia ghi chép thông tin về người dựng tháp, nghi lễ thờ cúng, công trạng các vị vua và các sự kiện quan trọng của vương quốc Chăm Pa. Tuy nhiên, tấm bia trong ngôi tháp này hiện nay không còn nữa.

Bộ mái tháp với mỗi tầng đều có một hàng bầu lọ, phình 2 đầu như những quả bầu nậm nằm sát nhau nên còn được gọi là Tháp Bầu Rượu (Nguồn: Internet)

Tháp Chính (Kalan)

Ngọn tháp này là trung tâm của toàn bộ quần thể, tọa lạc trên đỉnh đồi và là ngôi tháp lớn nhất với chiều cao khoảng 29m. Tháp Chính có 4 cửa với một cửa chính quay về hướng Đông Nam, ba mặt còn lại là cửa giả.

Trong lòng tháp Chính đặt tượng thần Shiva được phục chế vào năm 2013 theo nguyên mẫu hiện vật gốc đang trưng bày tại Bảo tàng Guimet ở Paris, Pháp. Khu vực này được xem là nơi linh thiêng nhất với sự giao hòa giữa đất trời, con người và thần linh.

Tháp Chính là công trình đồ sộ nhất trong quần thể 4 tháp còn lại tại tháp Bánh Ít (Nguồn: Internet)

Tháp Hỏa (Kosagrha)

Tháp Hỏa được xây dựng theo hình khối độc đáo với chiều dài 12m, rộng 5m, cao khoảng 10m. Đây là nơi cất giữ lễ vật thiêng liêng và là khu vực chuẩn bị đồ tế lễ trước khi mang vào tháp Chính để tổ chức nghi lễ tôn giáo.

Ngọn tháp duy nhất được thiết kế theo hình chữ nhật (Nguồn: Internet)

2.2. Chiêm ngưỡng tượng thần Shiva

Đến với tháp Bánh Ít, du khách không chỉ có dịp chiêm ngưỡng kiến trúc Chăm Pa độc đáo mà còn được thưởng thức các tác phẩm nghệ thuật tuyệt vời. Điểm nhấn nổi bật là tượng thần Shiva - biểu tượng tôn giáo quan trọng của người Chăm.

Tượng cao 1,54m, rộng 1,06m và dày 0,56m, đúc bằng đá sa thạch, được chạm khắc tinh xảo, đặt ở vị trí trang trọng trong khuôn viên tháp. Bức tượng thần Shiva không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật đẹp mắt mà còn chứa đựng ý nghĩa tôn giáo sâu sắc, thể hiện sự tôn kính, lòng ngưỡng mộ của người dân Chăm đối với thần linh.

Tượng thần Shiva ngồi kiết già trên đài sen, thể hiện sự uy nghiêm và tĩnh lặng (Nguồn: Internet)

2.3. Lưu giữ nhiều bức ảnh đẹp bên những bức phù điêu

Bên ngoài các ngọn tháp là nơi bạn chiêm ngưỡng những tấm phù điêu được chạm khắc công phu xung quanh tháp là những bức tranh kể lại các câu chuyện thần thoại và lịch sử của nền văn hóa Chăm rực rỡ một thời.

Bên cạnh đó, sắc cam rực cháy của các ngọn tháp hòa cùng màu trời, màu xanh mát dịu nhẹ của thiên nhiên còn là phông nền rực rỡ, giúp bạn lưu giữ những tấm ảnh đẹp.

Du khách tham quan và chụp ảnh lưu niệm cùng tháp Bánh Ít (Nguồn: Internet)

3. 3+ Kinh nghiệm hữu ích khi tham quan tháp Bánh Ít

3.1. Hướng dẫn di chuyển

Sau đây là cách di chuyển đến tháp Bánh Ít dựa trên vị trí của du khách:

• Từ trung tâm thành phố Quy Nhơn: Du khách có thể thuê xe máy, ô tô hoặc taxi và di chuyển theo tuyến Quốc lộ 1A về hướng Bắc khoảng 20km sẽ đến tháp.
• Từ các tỉnh, thành khác: Du khách có thể đặt Vé máy bay đi Quy Nhơn, hạ cánh sân bay Phù Cát (tỉnh Bình Định). Từ đây, bạn sẽ tiếp tục di chuyển bằng xe buýt, taxi hoặc xe riêng khoảng 40km để đến Tháp Bánh Ít.

Vị trí tháp Bánh Ít trên bản đồ (Nguồn: Internet)

3.2. Thời gian tham quan lý tưởng

Giai đoạn mùa khô (tháng 1 - tháng 8) là thời điểm thuận lợi để tham quan tháp Bánh Ít bởi tiết trời khô ráo, trời trong xanh, ít mưa. Du khách nên tránh đến đây vào mùa mưa (tháng 9 - tháng 12) bởi lượng mưa lớn khiến đường trơn trượt, ảnh hưởng đến trải nghiệm của bạn.

3.3. Những lưu ý khác

Để chuyến tham quan tháp Bánh Ít được trọn vẹn và là kỷ niệm đáng nhớ, du khách cần nắm một số thông tin sau:

• Chuẩn bị đầy đủ vật dụng: Mang nón, nước uống, kính râm, kem chống nắng bởi khu vực này rất nắng vào mùa khô.
• Trang phục gọn nhẹ: Nên mang giày sandal, thể thao để thuận tiện leo bậc thang cũng như đi bộ trong khuôn viên rộng lớn của tháp.
• Thuê hướng dẫn viên: Những đoàn khách du lịch lớn có thể thuê hướng dẫn viên tham quan tháp Bánh Ít kết hợp với các điểm du lịch khác tại Bình Định với giá 600.000 đến 1.000.000 VND/ngày để hiểu rõ hơn về lịch sử, kiến trúc, tín ngưỡng của người Chăm.

4. 3+ Điểm tham quan gần tháp Bánh Ít

Khi đến Tháp Bánh Ít, bạn có thể kết hợp tham quan các địa danh văn hóa – tôn giáo – lịch sử khác gần đó để có một hành trình khám phá trọn vẹn hơn.

4.1. Chùa Thiên Hưng

Chỉ cách tháp Bánh Ít khoảng 15 phút chạy xe, đây là một trong những ngôi chùa cổ nổi tiếng và đẹp nhất tại Bình Định. Chùa Thiên Hưng nổi bật với kiến trúc kết hợp hài hòa giữa phong cách truyền thống và hiện đại, nổi bật nhất là ngọn tháp Phật màu trắng cao vút giữa nền trời xanh.

Ngôi chùa cổ kính với nước non hữu tình (Nguồn: Internet)

4.2. Tháp Bình Lâm

Cách tháp Bánh Ít khoảng 10km, tháp Bình Lâm cũng là một công trình kiến trúc Chăm Pa có niên đại tương đương. Nơi đây có quy mô nhỏ, ít đông đúc, thích hợp cho những ai muốn tìm kiếm một không gian tĩnh lặng để chiêm nghiệm những dấu vết cổ xưa.

Một địa điểm yên bình cho những ai đam mê khám phá văn hóa Chăm cổ (Nguồn: Internet)

4.3. Tiểu Chủng Viện Làng Sông

Tiểu chủng viện Làng Sông sẽ là điểm dừng chân lý tưởng cho những bạn yêu thích kiến trúc châu Âu cổ điển. Đây từng là nơi đào tạo linh mục nổi tiếng tại miền Trung, nổi bật với phong cách kiến trúc Pháp cổ kính thể hiện trên từng đường nét của hành lang, mái vòm và khuôn viên xanh mát.

Tháp Bánh Ít không những là công trình kiến trúc cổ mang nhiều giá trị văn hóa, lịch sử mà còn là biểu tượng sống động cho nền văn minh Chăm Pa từng rất thịnh vượng. Hãy dừng chân tại tháp Bánh Ít, chiêm ngưỡng vẻ đẹp kỳ bí, tinh xảo của những ngọn tháp để khơi gợi những cảm hứng sáng tạo trong tâm hồn.